اموال انتقالی خاندان پهلوی
شاه دست پر رفت
شاه در سال 57 بخشی از داراییهایش را به فروش گذاشت تا بتواند آنها را به خارج منتقل کند. بنا به گفته "روزنامه نیویورک‌تایمز مبلغی بین 2 تا 4 میلیارد دلار در طول دوسال آخر از سوی خاندان سلطنتی ایران به آمریکا منتقل شد"
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : پنج شنبه 1396/10/21 ساعت 14:55
بنیاد پهلوی
اعتراضات نسبت به شاه و خاندان سلطنتی به دلیل ریخت و پاش های خاندان پهلوی از سال ها قبل از انقلاب بالا گرفته بود که شاه برای اینکه این اعتراضات را بخواباند در سال 1337 شمسی «بنیاد پهلوی» را تأسیس کرد و بخشی از مایملک خود اعم از مهمانخانه ها، سهام کارخانه ها، شرکتها و بانکها را در اختیار این بنیاد قرار داد. این بنیاد جایگزین «سازمان املاک و مستغلات پهلوی» شد و در مهر 1340، شاه برای سرپوش گذاشتن بر اموال نا مشروع خود فرمان وقف دارایی بنیاد پهلوی به امور خیریه را صادر کرد. در صورتی که اکثر هیئت امنای آن خود شاه و دربار بودند. علاوه بر اینها، مبالغ هنگفتی از درآمد نفت، به صورت اعتبارات بانکی، در اختیار بنیاد پهلوی قرار می‌گرفت. در این حالت خاندان پهلوی نه تنها اموال قبلی خود را از دست نداد بلکه درآمد‌های نفتی و... هم به آن اضافه شد.علاوه بر آن چه از املاک بنیاد پهلوی گفته شد و قصر‌ها و باغ‌هایی که مستقیما به نام محمد رضا پهلوی و خاندان وی در آمده بود،
شاه خارج از کشور نیز املاک بسیاری داشت که می‌توان به گرانترین خانه و پارک در حومه لندن که ملکه الیزابت دوم در آنجا متولد شد اشاره کرد.
"شاه رفت"
"شاه رفت"، تیتر بسیاری از روزنامه‌های ایران در فردای 26 دی‌ماه 1357 بود. این روز در تاریخ به‌عنوان شمارش معکوس حکومت پهلوی تلقی شده و تصور می‌شود که تا پیش از این شاه همچنان انتظار داشته بر کشور مسلط شده و بتواند امواج انقلابی را آرام کند. بااین‌حال شواهد تاریخی نشان می‌دهد خود شاه و خانواده‌اش از مدتها پیش احتمال روزی که مجبور شوند، کشور را به‌صورت اضطراری ترک کنند، می‌داده‌اند. از این‌رو سعی کردند تا زمینه‌های خروج خود را از مدتها پیش فراهم کنند و اندوخته هایی که در این سال ها جمع کرده اند را منتقل کنند.اولین فردی که از مدتها پیش سعی کرد تا برای روز مبادا آماده شود، خود شاه بود. او از مدتها قبل فرآیند انتقال بخشی از سرمایه‌های کشور به خارج از ایران را به‌صورت خرید سهام شرکتهای مختلف اروپایی و آمریکایی و سپرده‌گذاری در بانکهای خارجی شروع کرده بود.
به‌غیراز شاه، فرح پهلوی نیز در همین زمان تلاش کرد تا بخشی از ثروت خاندان شاه و خودش را که قابل انتقال بود، به خارج از کشور منتقل کند. او به جمع‌آوری عتیقه علاقه زیادی نشان می‌داد. بر این اساس فرح پهلوی در دی‌ماه 57 بخش قابل‌توجهی از اینها را با خود به خارج از کشور برد.
شاه در همین زمان املاک و داراییهای در سوئیس و آمریکا داشت که بعد از مرگ او به خانواده‌اش منتقل گردید.
البته خروج اموال و اشیای باارزش فقط توسط فرح صورت نگرفته بود چرا که مادر او نیز پیش از این بخشی از داراییهای خود را به ارز تبدیل کرده و به خارج از کشور فرستاده بود. جالب اینجاست که او یک سال قبل از انقلاب و از زمانی که ناآرامیها شروع‌شده بود، بیشتر جواهرات خود را از کشور خارج کرد.
همچنین اشراف پهلوی از مدتها پیش از انقلاب در خارج از کشور به سر برده و داراییهایش را به خارج از کشور منتقل کرده بود. با این‌حال او در سال چندین بار به ایران می‌آمد. ظاهراً او در جریان آخرین سفر به ایران مقداری از اموال باقی‌مانده خود را نیز از کشور خارج می‌کند.
تاج‌الملوک مادر شاه تا نزدیکهای انقلاب در ایران اقامت داشت. با این‌حال از مدتها پیش بخش مهمی از داراییهای خود را به آمریکا منتقل کرده بود، از این‌رو در آستانه انقلاب او به آمریکا رفته و در ویلایی که سالها قبل خریده بود، اقامت می‌کند.
شمس بزرگ‌ترین خواهر شاه بود که در عرصه‌ی فعالیتهای اقتصادی، تجاری و ملکی بسیار فعال بود. او همزمان با آغاز امواج انقلابی با تبدیل بخشی از داراییها به ارز و جواهراتی به ارزش 20 میلیون دلار از ایران به کالیفرنیا می‌رود و در خانه‌ای که به ارزش 4 میلیون دلار خریداری کرده بود، اقامت می‌کند.
فاطمه پهلوی خواهر دیگر شاه در دوران سلطنت پهلوی فعالیتهای اقتصادی گسترده‌ای داشت. او از سهامداران شرکت سی.آر. سی بوده و شرکتهای اقماری زیادی داشت. با این‌حال او در همین دوران تلاش کرد تا بخشی از ثروت خود را در خارج از کشور در بانکها گذاشته و همچنین ویلایی نیز در پاریس و لندن خریداری کند. او در سال 57 مبلغ کلانی ارز از ایران خارج می‌کند. او در آستانه انقلاب ابتدا به پاریس رفته و در آنجا اقامت می‌کند و سپس به لندن رفته و در ویلایی که قبل از انقلاب خریداری کرده بود، ساکن می‌شود. بر این اساس او از مدتها قبل بسترهای انتقال ثروت خود را به اروپا فراهم کرده بود. با این‌حال همچنان تا آستانه سقوط برادرش در فعالیتهای اقتصادی دست داشت.(2)
در آستانه انقلاب بسیاری از داراییهای خاندان پهلوی توسط فردی به نام بهبهانیان که مسئول امور مالی شاه بود به خارج از کشور منتقل می‌شود. همچنین انصاری پسرخاله فرح نیز در انتقال بخشی از داراییهای خاندان پهلوی به خارج از کشور نقش داشته است. او تعریف می‌کند که قبل از انقلاب ولیعهد در آمریکا اقامت داشته و بعد از مرگ شاه، مسئولیت رسیدگی به امور تجاری و فعالیتهای اقتصادی او را بر عهده داشته است. انصاری تأکید می‌کند با پولی که خاندان سلطنتی از ایران خارج کرده بودند، مشخص بود که از مدتها قبل برای روز مبادا در حال اندوختن ثروت در خارج از ایران هستند، از این‌رو بعد از انقلاب دچار مشکل مالی نشدند.
پی نوشت:
1- مروری بر اموال و دارایی های خاندان پهلوی، سایت موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
2- ریالهایی که دلار شد!، سید محسن موسوی زاده جزایری، سایت موسسه و مطالعات تاریخ معاصر ایران
